Beyin sağlığı için takviye vitamin ve ilaçlar kullanılmalı mı?

Son zamanlarda 50 yaşın üzerinde bir çok kişi beyin sağlığı için takviye ilaçlar kullanmaya başladı. Dahası çocuklarında herhangi bir hastalık olmamasına rağmen, çocuklarının beyin gelişimi ve sağlığı için takviye ilaç kullanan, kulaktan dolma bilgilerle çocuklarına ilaçlar veren ailelerin sayısı arttı. 

Bu ilaçlardaki en büyük problem bilinçsiz kullanım. Evet ilaçlar gıda takviyesi, vitamin içeriyorlar. Ancak sorun ilaçları kullanan bireylerin bu takviyeye ihtiyaçları var mı? Diğer bir sorun ise kullanılan ilaçların beyin sağlığı açısından kanıtlanmış yararının olup olmadığı? Bu ilaçlar genellikle hafızayı güçlendirdiği, beyin gelişimine katkı sapladığı vb. tanıtım afişleriyle satılıyorlar. Ancak hiçbiri bunama veya alzheimer hastalığına karşı koruma sağladığını veya iyileştirdiğini iddia etmiyor. Aslında bu şekilde yaparak ilaç üreticileri, ürünlerinin etkili ve güvenli olduğu iddialarını desteklemek zorunda kalmıyor.

Eğer doktorunuz tavsiye etmemişse vitamin ve gıda takviyelerinin kullanımının yararı olmadığını söylemeliyim. Eğer vücudunuzda herhangi bir vitamin-mineral eksikliğine ya da emilimine yönelik bir problem yoksa bu tarz gıda takviyelerinin kullanımı yarardan çok zarar verebilir.

Gerekli vitaminleri gıda takviyeleriyle değil doğal yollardan alın

Örneğin yapılan bir araştırmada E vitamininin, hafif ila orta derecede Alzheimer demansı olan kişilerin kısa bir süre için günlük yaşam işlevlerini yerine getirmeye devam etmesine yardımcı olabileceği bulunmuştur. Bununla birlikte, E vitamini hastalığı engellemez veya diğer semptomları azaltmaz. Dahası yüksek dozda alınan E vitamini hemorajik inme riskini arttırabilir.

Omega-3 isimli yağın beyin sağlığına iyi geldiği bilinmektedir. Omega-3 çoğunlukla somon ve uskumru gibi yağlı balıklarda bulunur. Brüksel lahanası, ıspanak gibi bazı yeşil yapraklı sebzeler de omega-3 yağ asitlerini içerir. Ceviz gibi kabuklu yemişler de de omega-3 yağ asitleri vardır.

Bu sebeple balık Akdeniz diyetinde temel bir maddedir ve araştırmalar daha yüksek balık alımı ile daha düşük bilişsel gerileme riski arasında bir ilişki bulmuştur. Bununla birlikte, omega-3 takviyelerinin beyin sağlığı için balık tüketmekle aynı faydaya sahip olduğuna dair bir kanıt henüz bulunmamıştır. Bu sebeple asıl fayda, daha fazla balık alımından geliyor gibi görünüyor, balık yağı takviyeleri almaktan değil.

B vitamini beyin sağlığına iyi mi geliyor?

B vitamininin üç çeşidi genellikle beyin sağlığı ile bağlantılıdır: B6, B9 (folat) ve B12. B vitaminleri Alzheimer hastalığı riskiyle ilişkilendirilen homosisteinin parçalanmasına yardımcı olabilir. B vitaminleri ayrıca yeni beyin hücreleri geliştirmek için gereken enerjinin üretilmesine de yardımcı olur.

Bununla birlikte, çoğu insan günlük besinlerden yeterli miktarda B vitamini alır. Eksikliğiniz varsa veya diyetinizde yeterince almakta güçlük çekiyorsanız, takviyeler yoluyla fazladan B vitaminine ihtiyacınız olabilir, ancak aksi takdirde beyin sağlığı için bilinen bir faydası yoktur.

Sağlıklı beslenmenin beyin sağlığına katkısı

Akdeniz diyeti, MIND diyeti gibi belirli diyetlerin bilişsel işlevi iyileştirmeye yardımcı olabileceğine dair güçlü kanıtlar var. Dikkat etmemiz gereken nokta bu diyetler yukarıda saydığımız ve diğer bilinen bazı vitamin ve mineralleri içeren yiyecekleri içeriyor. Ancak net olmayan husus, bu diyetlerdeki besinlerin kombinasyonu mu, miktarları mı ya da bireysel olarak tek tek vitamin ya da mineraller mi bu katkıyı sağlıyor? Şimdiye kadar yapılan sınırlı çalışmalar birkaç nadir istisna dışında takviye olarak besinlerden bağımsız alınan vitamin ve minerallerin beyin sağlığına yardımcı olduklarına dair birkaç istisna hariç kanıt bulamadı.

Yine de bu, beyin takviyelerinin bütünüyle işe yaramadığı anlamına gelmez. Eğer eksikliğiniz varsa tabi ki takviye edilmeli.

Kanıt olmamasına rağmen insanlar neden beyin sağlığı takviyeleri alıyor?

Açıkçası bir hap almak hayatımızda kalıcı değişiklikler yapmaktan daha kolay geliyor. Örneğin kabuklu yemiş alıp kavrulmadan kendimiz kırarak tüketmek, haftada iki gün balık yönünden zengin beslenmek, yeşil sebzelere diyetimizde önemli bir yer ayırmak, düzenli egzersiz yapmak,  çocuklarımızı hazır gıdalarla değil evde yaptığımız doğal ürünlerle beslemek hayatımızda kalıcı değişiklikler gerektiriyor. Bunun yerine bir hap alıp içmek ya da çocuğumuza vermek daha kolay. Maalesef dengeli beslenmeyi ve egzersizi bir yana bırakalım evimizdeki hazır yapay gıdaların miktarı ve sayısı gün geçtikçe artıyor. Bu durumun eksikliğini fark edip vitamin ve mineral takviyeleri ile dengelemeye çalışıyoruz. Temelde bu sebeple insanların gıda takviyeleri ve vitaminlere yöneldiğini düşünüyorum.